ILE YORUBA

      Apa iwo oorun Afrika ni orile ede Naijiria, Benin ati Togo ni awon Yoruba wa. Won tedo si ife ni odun 400 BCE. Gbogbo ile Yoruba bo si abe isakoso biritiko ni odun 1862. Ile Yoruba wa ninu awon ilu to di orile ede Naijiria ni odun 1914.

     Ni pa ti asa, ile ife ni olu ilu Yoruba. Ni pa tie to oselu Ibadan ni olu ilu Yoruba. Ni pa ti oro aje, eko ni olu ilu Yoruba.

     Awon ilu to wa la be ile Yoruba ni ipinle Oyo, Osun, Ogun, Ondo, Ekiti, Eko, Kwara, Edo,Oueme, Plateaus, Collines, Donga, Borgu, Plateaux ati Centrale.

     Oba ni o nse olori ilu ati ijoba ni ile Yoruba. Awon ologboni ni won ma nse asofin. Awon oloye ni won maa nran oba lowo pelu isakoso re. Balogun ni asaaju ogun ni ilu. Eto ikaniyan (ti a fo yewo mo) ti odun 2015 so wi pe gbogbo omo Yoruba je milioni marun le laadota, 55 million.

     Awon esin meta ti o fi di mule nile Yoruba ni esin musulumi, esin kirisiteni ati esin abalaye.

     Ile Yoruba ni awon igbo nla nla ati awon ile titeju. Awon ilu oloke naa wa , won wa ni Ekiti, paapaa julo ni Effon ati Okemesi. Awon isosi le omi (waterfall) si wa kaakiri ile Yoruba, bi awon to wa ni Olumirin, Arinta, Effon ati bee bee lo.

     Ori oke idanre ni ibi to ga julo ni ile Yoruba, o ga niiwon mita 1050 .Ile Yoruba ni opolopo odo nla ati awon isan omi ti o la awon ilu koja. Ona meji ni awon odo wonyii doriko, Awon kan dori ko guusu sinu osa, ti osa naa si n da omi tire sinu okun. Awon kan si n san lo si ariwa, lo sinu odo nla Naija. Awon odo to nsan lo si gusu ni odo Osse ni Edo, odo Osun ti o nsan sinu osa to wa ni Lekki, odo Ogun to nsan sinu Osa- Eko. Awon odo bii Mono, Oba, Owera, Erinle, ati Yewa nsan sinu alaiye Badagiri (creek). Odo Okpara nsan sinu osa to wa ni Porto- Novo.

     Awon ipinle to wa ni Orile ede Naijiria to je ti Yoruba ni Oyo, Osun, Ogun Kwara, Ondo, Ekiti ati Eko, apakan kogi ati Edo.

     Awon ilu to je ti Yoruba ni Orile ede Bene ni Oueme, Plateau,Collines, Tchaourou ti Borgu, Bassila ti Dorga, Ouinhi ati Zogbodomey ti Zou, ati Kandi ti Alibori.

    Apa Yoruba to wa ni Togo ni Ogou ati Est- Mono to wa ni PLateaux ati Tchamba to wa ni Central.

      Orisirisi awon igi lo wa ni ile Yoruba lara won ni Iroko,Afara,Sapele, Obeche Maogani ati bee beelo. Won tun ni igi owo ni ile Yoruba awon bii koko, roba, ati obi.

     Oduduwa ni awon Yoruba gba gegebi baba nla won. Ilu (ti o ni ijoba) merin din logun ni a tara oduduwa ati awon omo re da sile. Lai ka awon ilu kereje kereje mo won.

     Oye idile ni Oye oba ni ile Yoruba.